Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości nie oznacza automatycznego umorzenia zobowiązań. Czynności, które podejmuje wyznaczony syndyk w toku postępowania upadłościowego, zmierzają do określenia dokładnych składników majątku upadłego, jego postępowania po ogłoszeniu upadłości oraz jego moralności płatniczej. W przypadku stwierdzenia, że zobowiązania dłużnika nie mogą być umorzone, sąd może wydać postanowienie w przedmiocie odmowy oddłużenia upadłego lub odmowy ustalenia planu spłaty. Oznacza to, że nawet zbliżając się ku końcowi postępowania, Dłużnik może dowiedzieć się, że jego długi nie zostaną umorzone.
Odmowa oddłużenia z uwagi na recydywę upadłościową
O tzw. „recydywie upadłościowej” mówimy, gdy wobec Dłużnika w ciągu dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Jeśli więc upadły w ciągu ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku skorzystał z dobrodziejstwa upadłości konsumenckiej, wówczas mogą wystąpić problemy z uzyskaniem oddłużenia lub ustalenia planu spłaty. Ustawa nie różnicuje czy chodzi o upadłość konsumencką, czy upadłość przedsiębiorcy, dlatego przyjmuje się, że oddłużenie odnosi się do obu rodzajów upadłości. Najważniejszy jest fakt, że doszło do oddłużenia.
Moralność płatnicza dłużnika a szansa na uzyskanie oddłużenia
Przepisy określają, że na oddłużenie (poprzez umorzenie zobowiązań bądź odmowę ustalenia planu spłaty wierzycieli), jeśli „upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań”. Czerwona lampka powinna się więc zapalić, jeśli upadły dokonywał czynności, które zmniejszyły jego majątek jak np. darowizna wartościowej nieruchomości, której sprzedaż mogłaby zaspokoić wierzycieli. Istotne są również wnioski kredytowe, które były składane przez dłużnika. Jeśli we wniosku podano fałszywe dane dotyczące czynników mających wpływ na uzyskanie środków z kredytu jak wysokość wynagrodzenia, zatrudnienie czy koszty utrzymania, to zachowanie takie może zostać zakwalifikowane jako celowe pogłębienie lub doprowadzenie do stanu niewypłacalności. Celowość musi być wprost nakierowana na osiągnięcie celu w postaci niewypłacalności. Zamiar zaprzestania lub całkowitego niespłacenia zobowiązania musi więc być bardzo wyraźny.
Ostatnia deska ratunku dla upadłego
W przypadku stwierdzenia, że wystąpiła któraś z powyżej opisanych sytuacji, Sąd mimo wszystko może stwierdzić, że istnieją okoliczności, które warunkują umożliwienia ustalenia planu spłaty lub umorzenia zobowiązań. Wówczas Sąd ma na uwadze względy słuszności i humanitarne.
Względy słuszności to przede wszystkim uwzględnienie norm moralnych lub zwyczajowych, które obowiązują w otoczeniu. Pomimo sprzeczności postępowania z prawem mogą jednak wystąpić obyczajowe uzasadnienia takiego zachowania. Oznacza to, że naganne zachowanie może w danym środowisku zostać odczytane jako uzasadnione.
Względy humanitarne natomiast odnoszą się do godności i stanu konkretnej osoby. Do kategorii tej zalicza się ciężką chorobę, która wystąpiła u upadłego, ubóstwo, brak jakichkolwiek perspektyw zarobkowych. Katalog ten jest otwarty, co oznacza, że nie ogranicza się do wymienionych sytuacji.
