W postępowaniu upadłościowym, w którym pojawia się kwestia sprzedaży nieruchomości, bardzo często występuje zabezpieczenie hipoteczne. Sytuacja związana z hipoteką na nieruchomości jest o tyle specyficzna, że umożliwia wierzycielowi skorzystanie z pewnych ułatwień w dochodzeniu wierzytelności.
Brak obowiązku zgłoszenia wierzytelności
Zasadą ogólną możliwości dochodzenia roszczeń od Dłużnika jest konieczność zgłoszenia wierzytelności syndykowi. Dopiero prawidłowe dochowanie tej procedury umożliwia uwzględnienie wierzyciela w planie spłaty lub na liście wierzytelności. Wobec wierzyciela hipotecznego przepisy przewidziały jednak wyjątek od powyższej reguły – jest on umieszczony w planie spłaty lub na liście wierzytelności z urzędu. Sytuację tę reguluje art. 236 ust. 2 Prawa upadłościowego, który stanowi, że uprawnienie do zgłoszenia wierzytelności przysługuje wierzycielowi ponadto, gdy jego wierzytelność była zabezpieczona hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym. Jeżeli wierzyciel nie zgłosi tych wierzytelności, będą one umieszczone na liście wierzytelności z urzędu.
Dla dłużnika, który rozważa ogłoszenie upadłości, istotną informacją jest więc fakt, że mało prawdopodobna będzie sytuacja, w której wierzyciel hipoteczny nie weźmie udziału w postępowaniu. Wynikać to może jedynie z niedopatrzenia zarówno wierzyciela i jak wyznaczonego syndyka.
Uprzywilejowanie odsetek od wierzytelności zabezpieczonej hipoteką
Jedną z zalet związanych z ogłoszeniem upadłości konsumenckiej jest „zatrzymanie” odsetek w kwocie, która obowiązywała na dzień przed ogłoszeniem upadłości. Odsetki od zobowiązań upadłego mogą być zaspokojone z masy upadłości wyłącznie za okres do dnia ogłoszenia upadłości. W tym przypadku jednak wierzyciel hipoteczny również korzysta z uprzywilejowania, ponieważ regulacja ta nie odnosi się do wierzytelności zabezpieczonych hipoteką, wpisem w rejestrze, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym albo hipoteką morską. Odsetki te mogą jednak być zaspokojone tylko z przedmiotu zabezpieczenia.
Prawo odrębności – odrębne zasady zaspokojenia wierzyciela
Prawo upadłościowe określa również odrębne regulacje, jeśli chodzi o zasady zaspokojenia wierzyciela hipotecznego. Prawo upadłościowe przewiduje wobec niego reguły, które warunkują odrębność zaspokojenia jego wierzytelności. Są to w szczególności podane poniżej przepisy:
art. 336 Prawa upadłościowego – stanowi on o tym, że sumy uzyskane z likwidacji rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych hipoteką przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone hipoteką. Nie odnosi się to jednak do pożytków z tych rzeczy.
art. 340 Prawa upadłościowego – Wierzytelności osobiste zabezpieczone hipoteką umieszcza się w planie podziału funduszów masy upadłości jedynie w takiej sumie, w jakiej nie zostały zaspokojone z przedmiotu zabezpieczenia.
art. 345 Prawa upadłościowego – wierzytelności zabezpieczone hipoteką, a także wygasające według przepisów ustawy prawa oraz skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości, użytkowaniu wieczystym, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub statku morskim wpisanym do rejestru okrętowego, podlegają zaspokojeniu z sumy uzyskanej z likwidacji obciążonego przedmiotu, pomniejszonej o koszty likwidacji tego przedmiotu oraz inne koszty postępowania upadłościowego w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części sumy uzyskanej z likwidacji, nie więcej jednak niż o taką część kosztów postępowania upadłościowego, która wynika ze stosunku wartości obciążonego przedmiotu do wartości całej masy upadłości.
Zasady związane z zaspokojeniem wierzyciela hipotecznego umożliwiają mu łatwiejszą procedurę związaną z dochodzeniem roszczenia w upadłości. Warunkowane jest to specyfiką samego zabezpieczenia hipotecznego. Istnienie zabezpieczenia hipotecznego często staje się przyczyną ogłoszenia upadłości przez konsumentów i przedsiębiorców, ponieważ w przypadku istnienia majątku zabezpieczonego hipotecznie egzekucja komornicza może ciągnąć się latami, czego często boją się Dłużnicy.
